Vorige week nam BOS+ deel aan het Global Landscapes Forum, dat op 19 en 20 december plaatsvond in Bonn. Dit forum functioneert als een platform dat professionals uit een brede waaier van sectoren, onderzoeksvelden en instellingen samenbrengt om op zoek te gaan naar concrete oplossingen voor de grootste uitdagingen van vandaag. Op het programma: thema’s zoals klimaatsverandering, voedselzekerheid of degradatie van biodiversiteit.

Global Landscapes Forum: erkenning van het belang van inheemse gemeenschappen

Een belangrijk thema op het forum is de cruciale rol die inheemse gemeenschappen vervullen in de strijd tegen klimaatverandering. Hun levenswijze houdt bossen en andere ecosystemen op hun grondgebied in stand waardoor broeikasgassen in de vegetatie en de grond worden gehouden. Zo zijn ze echte stewards van de biodiversiteit.

Deze rol staat echter onder permanente hoogspanning. Maar al te vaak worden inheemse gemeenschappen van hun grondgebied verdreven. Hun levenswijze komt zo erg in gedrang. Hoewel de rechten van deze gemeenschappen steeds meer worden vastgelegd in wetgevende kaders, worden er ook meer en meer inheemsen vermoord. Daarnaast zijn inheemse gemeenschappen vaak nog geen officiële bezitters van hun eigen territorium.

Een bron van kennis

Niet alleen moeten we de landrechten van inheemse gemeenschappen respecteren. We moeten ook erkennen dat inheemse gemeenschappen een belangrijke bron van kennis zijn. Een integrale landschapsbenadering zit ingebed in hun levenswijze: een holistische manier om een gebied duurzaam te beheren. Daarom wordt zowel op het Global Landscapes Forum als door BOS+ geijverd om zoveel mogelijk van hen te leren.

De consensus op het Global Landscapes Forum – en BOS+ deelt die mening - was duidelijk: de overgang van mooie woorden naar een echte implementatie op terrein, is dringend nodig.

Versterking van inheemse gemeenschappen in het Peruaanse Amarakaeri-reservaat

In het Amarakaeri Gemeenschapsreservaat in de regio Madre de Dios in het zuidoosten van Peru, wordt dankzij ondersteuning door het Vlaams Fonds voor Tropisch Bos (VFTB) al jaren gewerkt rond het versterken van inheemse gemeenschappen inzake het beheer en het behoud van hun reservaat.

Gemeenschapsreservaten zijn een speciale categorie van natuurparken binnen Peru. Het zijn gebieden die heel belangrijk zijn voor de biodiversiteit en overlappen met het territorium van inheemse gemeenschappen. Daarom worden deze reservaten samen door overheid en inheemse gemeenschappen beheerd.

Levensplannen ter bescherming van het bos

De inheemse organisaties die instaan voor het beheer van het park verzamelen onder de naam Ejecutores del Contrato de Administración. In het Nederlands:Uitvoerders van het Beheerscontract. Deze beheergroep is samengesteld uit vertegenwoordigers van de inheemse gemeenschappen die in en rond het reservaat leven.

In het Amarakaeri gemeenschapsreservaat wordt deze beheergroep door BOS+ ondersteund voor het opstellen van de levensplannen (planes de vida) van de gemeenschappen; dit zijn documenten waarin hun duurzame manier van omgaan met het landschap formeel en op lange termijn wordt vastgelegd. Die plannen vormen vervolgens de leidraad voor bosbehoud doorheen de jaren. Een heel belangrijke component van die levensplannen is de controle: leden van de gemeenschappen staan zelf in voor de bescherming van het bos. Ook andere belangrijke beleidsinstrumenten van de beheergroep worden in het kader van de interventie opgesteld.

Redd+ Indígena Amazónico - RIA

De beheergroep van het Amarakaeri-reservaat wordt ook versterkt om zich beter te kunnen laten gelden tussen andere actoren en bij de overheid, alsook om betere toegang te kunnen krijgen tot financiering om op lange termijn op eigen benen te kunnen staan. Een voorbeeld van zo’n financieringsbron is REDD+. Dat is een internationaal compensatiemechanisme voor bosbehoud en duurzaam bosbeheer dat klimaatverandering tegengaat. BOS+ werkt rond RIA (REDD+ Indígena Amazónico), de versie van REDD+ die werd opgesteld door de inheemse Amazonegemeenschappen zelf.

BOS+ zet ook in op de capaciteitsopbouw omtrent duurzame productie in agroforestrysystemen van banaan. De hele waardeketen wordt aangepakt. Extra aandacht gaat naar het verzekeren van de toegang tot afzetmarkten.

Stewards van klimaat en diversiteit

Het resultaat van deze inspanningen is een inkomensverhoging die bijdraagt tot armoedevermindering van de gemeenschappen. Daarnaast zullen ze een sterkere positie verwerven waardoor ze hun reservaat beter kunnen beschermen.

Ook de overkoepelende organisatie van de beheergroepen van de 10 gemeenschapsreservaten in Peru – ANECAP – wordt versterkt. ANECAP is een belangrijke actor en platform om de rol van de gemeenschappen te verdedigen op nationaal niveau en om ervoor te pleiten dat de lokale beheermodellen ook elders worden toegepast. Zo worden ook op andere plaatsen inheemse gemeenschappen stewards van het klimaat en biodiversiteit.

VFTB vervult pioniersrol bij erkenning van inheemse gemeenschappen als stewards van de tropen

Bij de projectoproep van het VFTB in 2012 is het voorstel van de Peruaanse organisatie DRIS weerhouden. Het project droeg de titel ‘Training in functie van duurzaam en participatorisch beheer van het Amarakaeri-reservaat en haar bufferzone’ en werd sinds augustus 2013 gedurende 2 jaar gefinancierd door het VFTB met een bijdrage van 53.277 €.

Naast technische capaciteitsversterking is DRIS er in geslaagd om de uitvoerder van het beheerscontract (ECA), de beheergroep die is samengesteld uit vertegenwoordigers van de inheemse gemeenschappen die in en rond het reservaat leven, te versterken in financiële duurzaamheid.

De Vlaamse Overheid is er zo in geslaagd om een hefboom te genereren zodat andere nationale en internationale financiers het belang inzien van deze gemeenschapsreservaten. BOS+ zet nog steeds in op 2 gemeenschapsreservaten, Yanesha en Amarakaeri, en wil vanuit deze leerrijke ervaringen andere natuurbeheerders van overheidswege en middenveld inspireren