Van 3 tot 5 december vond de eerste Diálogo de Saberes (dialoog over kennis) plaats in het centrum voor Permacultuur, gelegen in het stroomgebied van de benedenloop van de Nanay-rivier buiten Iquitos. Deze bijeenkomst bracht inheemse ouderen, wijsheid bewaarders, studenten, leden van de gemeenschap, agroforestry experts, en andere lokale bondgenoten bij elkaar en was één van de grootste en belangrijkste evenementen in de geschiedenis van hetinstituut. Drie dagen lang wisselden ongeveer 50 deelnemers hun ervaring en diepgaande kennis uit over voorouderlijke boslandbouwpraktijken en de controle en het beheer van inheemse grondgebieden.

Diverse agroforestry- en voorouderlijke boslandbouwpraktijken voor voedselsoevereiniteit en buen vivir (goed leven)

De eerste dag werd gewijd aan het uitwisselen van ervaringen over agroforestry. Het begon met een bezoek aan de lokale boerderij van Levi en Ruth, dorpelingen uit de naburige gemeenschap, Tres Unidos. Levi heeft de afgelopen 4 jaar permacultuurtrainingen gevolgd bij het Chaikuni Instituut. Onze groep, die voor zijn huis bijeen kwam, kon zeker 16 verschillende fruitbomen identificeren. Levi heeft enthousiast het integrale chacra-systeem omarmd dat Chaikuni heeft gepromoot - een agrobosbouwsysteem gebaseerd op lokale en voorouderlijke kennis die diversiteit, niet-verbranden en de integratie van medicinale planten zoals ayahuasca voorstaat. Levi vertelt ons: "Ik begrijp niet meer waarom ik vroeger het bos platbrandde."

Terug in het centrum voor Permacultuur hielden we een korte sessie waarin het Chaikuni integrale chacrasysteem nader werd uitgelegd. Het hoofddoel van ditsysteem is om de voedselsoevereiniteit van lokale families en gemeenschappen te versterken. Zodra in de behoeften van de familie is voorzien, kan het overschot verkocht worden om inkomsten te genereren. De ayahuasca-wijnstok, die vanaf het vijfde jaar geoogst kan worden, heeft een groot potentieel om extra inkomsten te genereren, net als fruit- en houtbomen. Bovendien creëert een integrale chacra meerdere voordelen voor het milieu, zoals bodemregeneratie, herbebossing, klimaatmitigatie en verbetert het de biodiversiteit.

Camino Verde, een NGO gevestigd in het zuiden van het Peruaanse Amazonegebied, presenteerde ook hun werk met gemeenschappen waar ze een vergelijkbaar divers agroforestry-systeem implementeren, dat zich concentreert op de teelt van rozenhout (Aniba rosaeodora). Rozenhout wordt gewaardeerd om zijn essentiële olie, die gebruikt wordt in de parfumindustrie. In de tweede helft van de 20e eeuw werd de rozenhoutboom overgeëxploiteerd tot een punt waarop hij bijna was uitgestorven. Bora-vertegenwoordigers van de Nuevo Brillo gemeenschap in het Pevas-gebied verderop in de Amazonerivier vertelden over hun ervaringen met de teelt van rozenhout en hoe dit extra inkomsten voor hun gezinnen oplevert.

Bescherming en (her)waardering van voorouderlijke kennissystemen

In de daarop volgende sessie vertelden de Bora-oudsten Manuel en Yolanda over hun traditionele manier om chacra's te organiseren. Hun kennis getuigde van een diepgaand ecologisch inzicht, een duidelijke orde en praktische wijsheid over agroforestry, waarbij gewasdiversiteit van primordiaal belang was. Hoewel zij van oudsher sommige van hun akkers verbrandden, beoefenen zij ook specifiek niet-verbrandende landbouw voor andere gewassen. Kukama-vrouwen en Maijuna- en Kichwa-vertegenwoordigers sloten zich aan om hun verhalen over traditionele boslandbouw in hun gemeenschappen te delen. Er ontstond een rijke dialoog die werd voortgezet tijdens een bezoek aan de agroforestry-demonstratieplaatsen van Chaikuni, waar zeer praktische kennis werd uitgewisseld. Deelnemers wisselden ook zaden uit die ze meebrachten uit hun dorpen en namen nieuwe planten, zaailingen en ayahuascascheuten uit ons centrum mee naar huis.

De discussiegroep 's avonds bracht reflecties op gang over hoe traditionele kennis en praktijken steeds minder gewaardeerd worden in de gemeenschappen. Deelnemers deelden hoe de inheemse gemeenschappen zelf minder zijn gaan nadenken over hun kennissystemen nadat ze decennia lang van de dominante maatschappij te horen hadden gekregen dat hun waardesystemen en kennis "verouderd" of "achterhaald" zijn. Dat ze "moderne" landbouw zouden moeten invoeren als ze hun opbrengsten wilden verhogen. Uit levendige discussies kwam een consensus naar voren over de noodzaak om deze traditionele en voorouderlijke wijsheden te herwaarderen en over de noodzaak om zich ertoe te verbinden hun kinderen opnieuw te onderwijzen. De groep concludeerde ook dat traditionele en academische kennis elkaar wederzijds versterken.

Territoriale controle

In het kader van hetzelfde project dat ons agrobosbouwwerk en het Dialogo de Saberes-evenement financierde, heeft Chaikuni de afgelopen twee jaar met de vier naburige gemeenschappen gewerkt aan ruimtelijke ordening en territoriale controle. Op de tweede dag lag de nadruk op het begrip territorium, het belang van lokale controle, en hoe om te gaan met bedreigingen.

Twee Kichwa-vertegenwoordigers van de rivier de Tigre, een gebied dat zwaar is getroffen door een half decennium van oliewinning, spraken over hun ervaring met het opzetten van een milieubewakingsprogramma onder leiding van de inheemse bevolking, meer dan tien jaar geleden. Zij vertelden hoe dit bijgedragen heeft aan de immense gevolgen die het Kichwa-volk ondervindt op sociaal en milieugebied door erkenning en zichtbaarheid.

De Maijuna-deelnemers spraken over een wegenproject dat hun voorouderlijk grondgebied zal doorkruisen en hoe dit project hun natuurlijke rijkdommen en hun voortbestaan bedreigt. De Maijuna mobiliseren al lange tijd tegen dit project en zoeken nog bondgenoten en alternatieven. Zij hebben onder meer de documentaire "Guardians of the Forest" gemaakt om hun stem te laten horen.

De discussies leidden tot de conclusie dat effectieve territoriale controle over het algemeen begint met een sterke gemeenschapsorganisatie en -cohesie.

Initiatieven die buen vivir in Amazone-gemeenschappen bevorderen

Als lokale NGO, gevestigd in het hart van het Amazonegebied, die rechtstreeks projecten uitvoert met lokale gemeenschappen, heeft het Chaikuni instituut de uitdaging om initiatieven te creëren die 'buen vivir' in Amazone-gemeenschappen bevorderen, aan den lijve ondervonden. We zagen dat slechts een klein percentage van de "ontwikkelingsprojecten" succesvol is; de meeste projecten begeleiden de gemeenschappen slechts voor een korte tijd, en bouwen hun interventie op instabiele premissen, waardoor ze slechts weinig positieve effecten bereiken.

In het Chaikuni Instituut hebben we dit al langere tijd onderzocht en geleerd uit veelgemaakte fouten (zie bijvoorbeeld enkele conclusies uit dit document, geschreven voor het Sacred Headwaters Initiative). De persoonlijke uitwisselingen in het kader van de Dialogo de Saberes ondersteunde ons perspectief dat projecten niet alleen moeten voortkomen uit initiatieven van lokale gemeenschappen zelf, als ze willen slagen. Ze zijn pas het meest effectief wanneer ze gebaseerd zijn op de reeds bestaande lokale kennis die de rijke en diverse kennissystemen van inheemse volkeren waardeert, in tegenstelling tot het introduceren of opleggen van ingewikkelde (en vaak destructieve) technologieën van buitenaf.

Voortzetting van de dialoog en partnerschappen

De drie dagen waren werkelijk inspirerend, zowel wat betreft de gedeelde kennis als de intieme sfeer waarin persoonlijke ervaringen en diepgaande eco-culturele kennis van meer dan zes verschillende inheemse volken in het Amazonegebied, Peruanen en internationale deelnemers werd gedeeld. De deelnemers vertrokken met een hernieuwd enthousiasme voor hun voorouderlijke kennis. Er werden vele nieuwe ideeën tijdens de bijeenkomst gegenereerd en de wens weerklonk om de uitwisseling tussen de verschillende inheemse groepen en instellingen die aan de bijeenkomst deelnamen, te verdiepen. Het Chaikuni-instituut is zeer enthousiast en geïnspireerd en het zal zich blijven inzetten om deze krachtige interculturele kennisuitwisselingen te faciliteren.

Originele tekst door Stefan Kistler, Milton L. Tarabochia.

Bron: https://chaikuni.org/news/dialogo-de-saberes-revaluing-ancestral-knowledge