Inzetten op Gezonde Amazonevruchten om ontbossing door grootschalige landbouw te stoppen (en het Boliviaanse Amazonewoud te redden)
Het is 5 uur 's ochtends in de Trinchera-gemeenschap in het departement Pando in Bolivia, en Misael maakt zich klaar om naar de hoofdstad La Paz te reizen en de details vast te leggen om het nieuwe contract met het staatsbedrijf EBA te ondertekenen. Dit zal ervoor zorgen dat de heerlijke açaí geleverd kan worden voor aanvullende schoolmaaltijden. Daarvan zullen tientallen boerenfamilies via de inkomsten uit deze verkoop profiteren en kan een bos blijven (be)staan.
Misael Campos is de belangrijkste leider van FEDAFAP, een organisatie die vier boerenverenigingen samenbrengt die de açaí, een palmvrucht uit het Amazonegebied, oogsten en verwerken. Deze verenigingen en hun fruit verwerkende bedrijven zijn te vinden in het noordelijke Amazonegebied van Bolivia, een gebied met nog heel gezond, biodivers tropische regenwoud. De verwerkingsfabrieken, de ontwikkeling van de nodige capaciteiten voor het optimaal management hiervan en het verkoopcontract dat Misael in februari 2024 ondertekende, kwamen er mede dankzij de de ondersteuning van ACEAA via de belangrijke financiering van het VFTB.
Het departement Pando ligt in het noorden van Bolivia en maakt deel uit van het Amazonegebied, met bossen die nog steeds in een goede staat van bescherming verkeren, vooral dankzij de niet-houtige bosproducten die al tientallen jaren duurzaam worden geoogst en die ondertussen ook belangrijke en verzekerde markten hebben gevonden en zo het inkomen genereren dat de lokale inwoners nodig hebben zonder bos te kappen. Dit is het vooral het geval met de bekende Brazil nut of paranoot (Berthollletia excelsa) en de açaí (Euterpe precatoria)
Decennialang is de belangrijkste economische activiteit van het departement het verzamelen van paranoten: een robuuste inheemse boom die tot 50 meter hoog kan worden en enkel groeit in het tropisch regenwoud. De bevolking verzamelt de noten en verkoopt ze vervolgens. De kastanje heeft belangrijke voedingseigenschappen en wordt daarom wereldwijd door consumenten gewaardeerd. Ondanks de naam, blijft Bolivia de voornaamste exporteur van paranoten op wereldniveau.
Om de kostbare kastanje te bemachtigen, hebben de inwoners van Pando hem van de grond geraapt, nadat ze gewikkeld in een harde schaal van de top van de bomen waren gevallen. Zonder de boom te hoeven kappen, verzamelen de dorpelingen elk jaar het fruit dat de natuur biedt, en dat doen ze al tientallen jaren. Dit betekent dat de bewoners in de loop der jaren inkomsten genereren en tegelijkertijd hun inzet voor het behoud van deze bossen versterken.
Maar naast de kastanje begon er meer recent ook vraag te komen naar een andere wilde Amazone-vrucht vanwege zijn nutritionele eigenschappen en heerlijke smaak: dit is het geval met de açaí, waarvan de markt in de loop der jaren is gegroeid en blijft groeien. Net als in het geval van de kastanje, is het niet nodig om deze palmboom te kappen om zijn vruchten te verkrijgen. Niet-gouvernementele organisaties en internationale samenwerking hebben de ontwikkeling van klimmers ondersteund waarmee de dorpelingen het fruit veilig uit deze hoge bomen kunnen oogsten en verkopen tegen een prijs die hen in staat stelt een meer divers inkomen te hebben. Met deze inkomsten wordt het engagement voor natuurbehoud versterkt en wordt de ontwikkeling of uitbreiding van andere economische alternatieven met een impact op het bos, zoals veeteelt of commerciële landbouw, vermeden.
Sinds november 2023 ontwikkelt de Boliviaanse niet-gouvernementele organisatie ACEAA, met de steun van het Vlaams Fonds voor Tropisch Bos (VFTB), het project "Diversificatie van bosbeheer om de veerkracht van plattelandsgezinnen in een corridor van beschermde gebieden in Pando-Bolivia te vergroten".
Het project, met een duur van 18 maanden, heeft tot doel de capaciteiten en infrastructuur van lokale gemeenschappen te versterken voor het gebruik en een betere commercialiseringstrategie van paranoten, versterking van de administratieve- en transformatiecapaciteiten van de Asai-oogsters-verenigingen, en om het potentieel te identificeren en te werken aan het commerciële gebruik van andere palmvruchten uit het Amazonegebied, zoals koningspalm en majo.
Op basis van de projectactiviteiten probeert de boerenorganisatie voor het oogsten van paranoten, SEFENBO, haar opslagcentra te verbeteren (voor een goede droging en verkoop), naast het verbeteren van hun marketingcapaciteiten, waaronder het versterken van de capaciteit om het product te verkopen aan de fairtrade markt, waarmee de boerenorganisatie al jaren samenwerkt.
Aan de andere kant verbeteren de açaí-oogsters-organisaties die tot een corridor van beschermde gebieden behoren, dankzij het project de administratieve capaciteiten van hun vereniging en de productie en transformatie van açaí, waardoor ze een product van hogere kwaliteit kunnen verkopen en dus bij aantrekkelijkere markten zoals die van de Bolivian Food Company, kunnen aankloppen. In 2024 heeft dat geleid tot de toezegging om 260 ton açaí te kopen tegenover de 58 ton die in 2023 werd bereikt. Deze productie is bestemd voor aanvullende schoolvoeding, met dus ook een positieve impact voor de gezondheid van de kinderen.
Dankzij de inspanning om het gebruik van vruchten uit het Amazonegebied te versterken en zo het behoud van het bos en de veerkracht van Amazone-families te versterken, heeft ACEAA, met de steun van VFTB en andere samenwerkende partners, ook het productiepotentieel van de koninklijke palm en de majo voltooid. En de verwachting is dat er in de komende maanden een strategie zal zijn voor het gebruik ervan op het niveau van alle verenigingen in de regio. Tegelijkertijd zal ook de training in het verbeterd gebruik van deze vruchten opstarten.
De voorbije decennia is aangetoond dat het duurzame gebruik van vruchten uit het Amazonegebied in Pando een fundamentele rol heeft gespeeld bij het behoud van de rijkdom van de Amazonebossen in het gebied, bij het genereren van inkomsten en bij het vergroten van de veerkracht van de boerenbewoners. Bovendien dragen deze vruchten nog steeds bij aan de gezonde voeding van de lokale bevolking, met verder uitbreiding naar de regionale en mondiale markten.